"Xelek" mijûlî ye. Bo vî metnî gotina min ya ewil wê ev be. Naxwe mijûlî çi ye? Li gor min bo wexteke kin 'neyînîkirin'a rasteqîniyên heyînê ye. Dinya axlebe kombûna van neyinîkirinan e. Bi aweyeke din temamiya mijûliyan e û tişta ji ber mijûliyan maye jî em in. Em, yanî loqek goştê di nav diranên vê garanê de cûtî. Her mijûlî rê li ber yeka din vedike. Lewma însên kêm caran bi dinyê ve dibe. Di "Xelek"ê de ev 'kêm-car-bûn' bi hin dîmenên mînîmal metn bi dest û ling dikin. Li gor vebêj ev metn qidqida mirîşkê ye. Bi gotina min dengê jibîrnekirinê ye. Her dîmeneke mînîmal rê li ber yeke din û her mijûlî rê li ber mijûliyeke din vedike. Qidqida mirîşkê ya piştî hêkkirinê heta mijûliyeke nû ye. Piştî tevlîbûna wê mijûliyê hêk tê jibîrkirin. "Naxwe mijûlbûn e dermanê jibîrkirinê." (r.29) Ji vê gotinê re "Na" dibêjim. Derman, weke Derrîda gotî 'di eynî wextî de jehr e jî' û dibe mijûlbûn hertim nebe alîgirê jibîrkirinê. Bi vê nêrînê re "Xelek" êdî mijûliya jibîrnekirinê ye.
Çend dîmenên mînîmal:
1. "Rojeke havînê, nava rojê, di bêdengiya li nav mezel de, çizîniya kêzikê." (r.55) Çiqas dîmeneke jibîrnekir! Di vê dîmenê de 'hebûn' weke çizîniya kezikê di guh de digere. Vegerîna li wî dengî lîstikeke mijûliyê ye bo jibîrnekirinê.
2. "Xuşêniyek hat guhê min; rojek havînê, nava rojê li biniya deviyekê; pûşê li derdorê bi rê re dire'elî, li ser tehtê hinetîtkek gewrikî û ezmanek mîna behrê, ziwa. Di ber tehtê re striyek mîna kulîlkekê jî dihejiya, torbeyek naylonî lê aliqî.' (r.55). Eger hevoka ewil qiddidîka mirîşkê be ya duyem jî hêka li rex modikê ye. Ew torbeyê li strî aliqiye jibîrnekirin a vê dîmenê ye. 'Te xelekek li xwe xist û tu cardin hat li min warqilî' dibêje torbe. Naxwe mijûliyên te yên dermanê jibîrkirinê bi kêrî çi te hatin? Lewma dibêjim, torbeyekî vala bi vê jibîrnekirinê dikare ji du torbeyên tije, tijetir be.
3. "Li devê dikanekê, li ser pûş lodek şebeş, yek jê du felqe û kêr tê de çikandî, sor, wek kulîlkekê. Mozqirkek li ser şebeş daniye, yek jê jî li dorê." (r.18) Dinya weke xwe li wêda hanê ye, lê jehra mijûliyê weke wê mozqirkê vingîne di hiş de digere û hin jê jî li dorê. Weke Heidegger gotî 'çi be ew e dinya' bê peyam û bê şîret.
4. "Bizmarek ji nav lêvan hat kişandin û tevşo di text de kuta." (r.36) Zimanê cîhana binehiş, zimaneke bê gotin e. Em vê yekê axlebe ji Proust zanin. Gotin hinekî jî jibîrkirin e.
5. "Li ser xalîçeya dîwêr xezalek li ber avê; çavek li avê dinere, ê din li revê." (r. 16) "Vê tabloya Van Gogh, cotek pêlavên qube yên gundîkî, wekî din ne tiştek in" (Heidegger) Ev tablo li gor Heidegger tu tiştî îfade nake, li wir e û her weke xwe ye. Lê axir tu dikarî bibêjî; wexteke derengiya payîzê ye, li rex agirê pixêriyê betilandin û tenêbûn e jî'. Naxwe xezala çavek li avê û yek li revê dikare çi îfade bike? Bersiva min; hertiştî. Ew dîmena li ser xalîçeyê ji niha û wêde tenê ne dîmenek e. Çavê xezalê yê li revê vê dîmenê zindî dike. Dîmen êdî daxilî hiş bûye. Xezal berî revê di hişê vebêj de vezeliya ye. Em êdî zanin tenê bi tepîn, reqîn an xûşînek biçûk bimîne ewê xezal ji tabloyê bipengize, lê axir dîmen wê her di hiş de be.
Mijûlî derman e, bi awayeke din jehr e jî, bi dîmenekê dikare bi singilkê hiş de bialiqe û weke benîştê li hiriyê geriyaye qet ji hev safî nebe. Bi min xelek a sereke ya vê "Xelek"ê ev e.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder